جنجالی ترین برندگان نوبل ادبیات - وبلاگ دانشگاه

به گزارش وبلاگ دانشگاه، برخی می گویند آکادمی سوئدی نوبل به دنبال انتخاب های جنجال برانگیز است. در طی این سال ها نگاه سیاسی، انتخاب افراد ناشناخته و کمتر شناخته شده و ... معرفی عده ای از منتخبان نوبل ادبیات را با بحث و جنجال هایی همراه کرده و حتی گاه منجر به استعفای عضوی از آکادمی این جایزه شده است.

به گزارش وبلاگ دانشگاه، با اعلام نام لوییز گلوک به عنوان برنده نوبل ادبیات 2020، بار دیگر این جایزه بحث برانگیز شد؛ آکادمی سوئدی در حالی شاعر زن آمریکایی را به عنوان برنده نوبل امسال به جهان معرفی کرد که برآورد های پیش از اعلام نتیجه، نام های دیگری را در خود داشت، یک عده در انتظار دریافت این جایزه توسط مارگارت اتوود بودند و عده ای نوبل ادبیات امسال را هنوز هم حق هاروکی موراکامی می دانند؛ آن کارسون، میشل ولبک، جویس کارول اوتس، مریلین رابینسون و چند نفر دیگر نیز جزء افرادی بودند که اسامی شان در برآورد های پیش از اعلام جایزه امسال دیده می شد.

این نخستین باری نیست که آکادمی نوبل یک چهره کم تر شناخته شده را به جهان معرفی می کند، پیش تر نیز نوبل ادبیات به افرادی غیرمرتبط، افرادی دور از انتظار و ناشناخته رسیده است. البته لوییز گلوک، برنده امسال در کارنامه خود جایزه های متعددی را دارد اما کمتر مورد توجه مترجمان ایرانی بوده است و به جز ترجمه چند شعر، هرگز کتابی از شعرهای او ترجمه و منتشر نشده است. البته آکادمی نوبل فرایند اعطای جایزه ادبی خود را در این سال ها به نحوی پیش برده است که دیگر عده ای این را اصلا خاصیت نوبل می دانند که افراد مورد انتظار را کنار بگذارد و افراد دور از انتظار را معرفی کند.

در این جا مروری داریم بر برخی از بحث برانگیزترین چهره های دریافت کننده نوبل ادبیات.

پیتر هاندکه - 2019

پیتر هاندکه، نویسنده اتریشی به خاطر آن چه فعالیتی مؤثر به همراه نبوغ زبان شناسی ای که حد و ویژگی تجربه انسانی را کشف کرده بود در سال 2019 به عنوان برنده نوبل ادبیات معرفی گشت.

این انتخاب انتقادهای زیادی را نسبت به آکادمی نوبل برانگیخت چون هاندکه در دوره جنگ بوسنی از نیروهای صرب پشتیبانی کرده بود و فردی نژادپرست به شمار می رفت.

او پیش تر در سال 1973 جایزه گئورگ بوشنر و در سال 2009 نیز جایزه فرانتس کافکا را دریافت کرده بود.

باب دیلن - 2016

سه سال قبل نیز برنده جایزه نوبل ادبیات یک انگلیسی زبان اهل ایالات متحده بود، این جایزه در آن سال به باب دیلن برای بیان شاعرانه و خلاقانه او در آهنگ های عامه پسند آمریکایی اعطا شد. دریافت نوبل توسط او از این رو جنجال برانگیز شد که نخستین بار بود به یک ترانه سرا که عمده شهرت او برای خوانندگی و نوازندگی است، جایزه ادبیات می دادند. البته سال ها پیش از آن از او آثاری به فارسی توسط م. آزاد و سعید توکلی (در سال 1377) ترجمه شده بود و پس از آن هم چندین کتاب دیگر از او به فارسی ترجمه شد.

ماریو بارگاس یوسا - 2010

جنبه و نگاه سیاسی از دیگر ویژگی هایی است که همواره در انتخاب های آکادمی نوبل بحث برانگیز بوده است. جایزه سال 2010 این آکادمی به ماریو بارگاس یوسا برای نمایش ساختار قدرت و تصویرهای برنده از مقاومت ها، شورش ها و شکست های فردی اعطا شد اما دیدگاه های سیاسی و جناحی این نویسنده جنجال ایجاد کرد. بارگاس یوسا حتی به دلیل تمرکز بیشتر روی سیاست نسبت به ادبیات، پادشاه جنجال ها لقب گرفته بود.

پیش از اعطای نوبل به یوسا چندین اثر از او به فارسی ترجمه شده بود.

هرتا مولر - 2009

شاید حالا نام هرتا مولر برای مان آشنا باشد اما تا پیش از اعطای جایزه نوبل ادبیات 2009 بسیاری از منتقدان و استادان ادبیات ایالات متحده هرگز نام مولر آلمانی زبان را نشنیده بودند. علت اعطای نوبل به این نویسنده و شاعر سیاسی رومانیایی آلمانی تبار این گونه اعلام شد: با تمرکز بر شعر و نثر ساده دورنمای زندگی کسانی را که زندگی شان مصادره شده به تصویر کشیده است.

اعطای نوبل ادبیات به او تقریباً هم زمان با بیستمین سالگرد فروریختن دیوار برلین بود و بسیاری از رسانه های آلمان نسبت به آن واکنش مثبت نشان دادند. پس از اعطای نوبل به مولر، روزنامه وست دویچه الگماینه نوشت که باید به ارزش سیاسی این جایزه هم پی برد، چون هرتا مولر یک نویسنده سیاسی است. او با نوشتن تجربیاتش از زندگی در نظام دیکتاتوری، حسرت برای آزادی را به موضوعات زندگی تبدیل کرده و با این کار راه هاینریش بل و گونتر گراس را ادامه می دهد.

هارولد پینتر - 2005

آکادمی سوئدی نوبل معتقد بود که هارولد پینتر بریتانیایی کسی است که در نمایشنامه هایش پرتگاه های پشت پرگویی های روزانه را کشف کرده و توانسته است به اتاق های بسته ظلم و ستم وارد شود؛ برای همین جایزه نوبل ادبیات 2005 نیز به یک نویسنده سیاسی دیگر تعلق گرفت. منتقدان این تصمیم گیری آکادمی نوبل را نیز با موضع گیری سیاسی همراه دانستند و بار دیگر این جایزه موجب جنجال هایی شد.

الفریده یلینک - 2004

در سال 2004 نوبل ادبیات به الفریده یلینک برای جریان موسیقی صدا و ضدصدا در رمان ها و نمایشنامه هایش که تعصب زبانی و پوچی کلیشه های جامعه و قدرت تسلیم را نمایش می دهد تعلق گرفت. این سال نیز برای نوبل جنجال برانگیز بود، چرا که کورت آنلوند، عضو آکادمی این جایزه از آن استعفا کرد چون معتقد بود انتخاب یلینک آسیب جبران ناپذیری را به اعتبار این جایزه می زند.

مهمترین اثر او، رمان پیانیست در سال 1983 منتشر شد و میشائیل هانکه در سال 2001 فیلمی با نام معلم پیانو بر اساس آن ساخت.

داریو فو - 1997

جایزه نوبل ادبیات 1997 به داریو فو، نویسند، بازیگر، نمایش نامه نویس، کارگردان و آهنگساز ایتالیایی به خاطر شبیه سازی قدرت مسائل میانسالی و حمایت او از کرامت های از بین رفته اعطا شد که در ابتدا توسط برخی منتقدان نسبتاً سبک قلمداد می شد چون او در درجه اول به عنوان یک مجری شناخته شده و توسط کلیسای کاتولیک روم هم مورد سانسور قرار گرفته بود.

این درحالی است که فو جزء تاثیرگذارترین نویسندگان معاصر ایتالیایی به شمار می آید، البته او برای فعالیت های خود بارها تهدید به مرگ شد، مورد حمله فیزیکی قرار گرفت و فرانکا رامه، همسر و همکارش در سال 1973 ربوده شد. رامه شکنجه شد و ربایندگان، که بعدها معلوم شد با پلیس دولتی مرتبط بودند، به او تجاوز جنسی کردند. تا اواسط دهه 1980 دولت آمریکا از دادن ویزا به آن ها برای اجرای آثارشان خودداری می کرد و کلیساهای ایتالیا حتی به جایزه نوبل او عتراض کردند.

ایویند جانسون و هاری مارتینسون - 1974

در سال 1974 نوبل ادبیات به ایویند جانسون برای روایت هنرمندانه، اندیشیدن درباره سرانجام سرزمین ها و اعصار و در خدمت آزادی بودن و به هاری مارتینسون به خاطر بازتاب کیهان در نوشته هایش تعلق گرفت؛ این درحالی بود که هر دو آن ها سوئدی و عضو آکادمی نوبل بودند از این رو اعطای نوبل به آنان بحث برانگیز و با جنجال همراه شد.

ولادیمیر نابوکوف، گراهام گرین، سال بلو و خورخه لوئیس بورخس نیز در آن سال کاندیدای دریافت نوبل ادبیات بودند.

اَلکساندر ایسایِویچ سولژنیتسین - 1970

اَلکساندر ایسایِویچ سولژنیتسین، نویسنده سرشناس روسی انتخاب سال 1970 آکادمی نوبل بود. او کسی بود که جنایت های ژوزف استالین را در رمان هایش افشا کرد و برای همین 20 سال از عمر خود را در تبعید گذراند. سولژنیتسین حتی از ترس جلوگیری از بازگشتش توسط اتحاد جماهیر شوروی اجازه حضور در استکهلم را پیدا نکرد.

در واقع دولت سوئد از برگزاری مراسم اعطای جایزه به صورت عمومی خودداری کرد و پس از آن سولژنیتسین گفت که شرایط تعیین شده توسط سوئدی ها (که مراسم خصوصی را ترجیح دادند) اهانت به خود جایزه نوبل است و این جایزه را به طور کلی رد کرد. سولژنیتسین بعداً پس از اخراج از اتحاد جماهیر شوروی، این جایزه را در 10 دسامبر 1974 دریافت کرد. این درحالی است که منتقدان معتقدند این جایزه به دلیل موضع گیری سیاسی و نه نوشتن، به او اهدا شد.

گفته می شود که این نویسنده در آثار ادبی اش با بهره گیری از تجربه های زندگی، تاریخ سیاسی سده بیستم کشورش، به ویژه سازوکار سرکوب سازمان یافته را روایت می کرد. این موجب شد برخی او را خائن و برخی دیگر او را پیامبر بنامند.