آیا انسان تنها از 10 درصد قدرت مغز خود استفاده می نماید؟ - وبلاگ دانشگاه

به گزارش وبلاگ دانشگاه، این جمله عین نقل و نبات در محافل مختلف از زبان پیر و جوان شنیده می گردد که انسان تنها از ده درصد قدرت مغزش بهره برداری می نماید. این جمله آن قدر رواج پیدا نموده که برای بیشتر مردمِ حال حاضر جهان تشخیص این مسئله سخت خواهد بود که آیا این گزاره صحیح است یا خیر. ماجرای استفاده از 10 درصد قدرت مغز حتی به افراد مشهور مثل آلبرت انیشتین هم نسبت داده شد که افرادی مثل انیشتین با آن ذکاوت بسیار بالا تنها از بخش اندکی از ظرفیت مغزشان استفاده کرد ه اند. با این حال، چه شخص یا اشخاصی توانسته اند حدبیشتر ظرفیت مغزی انسان را بسنجند؟ این دسته از افراد با چه متر و معیاری به این نتیجه رسیده اند که تنها 10 درصد از حدبیشتر ظرفیت مغز به وسیله بشر قابل استفاده است؟

مغز انسان از منظر علم بافت شناسی، از دو ماده سفید و خاکستری تشکیل شده است. به صورت کلی هسته های مغزی در بخش خاکستری قرار گرفته اند. از دید بسیاری از محققین در زمان های گذشته، بخش اعظمی از مغز فعال نبوده و به همین ترتیب هسته های بخش خاکستری غیرفعال باقی می مانند. با این حال تقریبا بیست سالی می شود که بیشتر محققین به این عقیده رسیده اند که مغز انسان در تمامی سطوح خود فعال بوده و اگر غیر از این باشد، حافظه و خودآگاه انسان کارایی بی نقص و همیشگی اش را نخواهد داشت. با این تفاسیر، شاید در حال حاضر این سوال در فکر تان شکل گرفته ماجرای استفاده از 10 درصد قدرت مغز از کجا نشئت گرفته و چطور در سطح جهانی توسعه یافته است؟

ویلیام جیمز؛ مسبب اصلی تمامی این ماجراها

ماجرای راز 10 درصدی مغز به زمانی برمی شود که دو روان شناس مطرح دانشگاه هاروارد به نام های ویلیام جیمز و بوریس سیدیس در دهه 1890 به این نطق پرداخته اند که انسان از ده درصد از مغزش استفاده نموده و مردم تنها بخش اندکی از قدرت فکری شان را به طور کامل بهره برداری می نمایند. بعدها مقالات و کتاب هایی در این زمینه نوشته شد اما سکوی پرتاب این فرض به وسیله یک رمان نویس مشهور آمریکایی بنا قرار گرفت. جان کمپبل در سال 1932 میلادی، داستان کوتاهی نوشت مبنی بر این که هیچ انسانی در کل تاریخ نتوانسته حتی از نصف مغز خودش استفاده کند. تسریع پخش این ایده بعدها به وسیله دیل کارنگی، نویسنده به شدت پرطرفدار آمریکایی انجام شد؛ چراکه بازتاب حرف های ویلیام جیمز را مجدد به زبانی ساده تر، بدون در نظر گرفتن تبعات بعدی اش اعلام کرد.

البته باید به این نکته هم اشاره نمود که جراحان حوزه عصب هم در ترویج ماجرای استفاده از قدرت 10 درصدی مغز بی تقصیر نبوده اند. جراحان قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به علت عدم پیشرفت همه جانبه علوم پزشکی و فناوری در تشریح مغز نتوانسته بودند به برترین درجه از آگاهی درباره مغز برسند. جراحان و عصب شناسان متوجه شده بودند بخش اعظمی از بافت سفید مغز، به وسیله سلول های گلیال تشکیل شده است؛ سلول هایی که نقش پشتیبانی را ایفا نموده و در واقع عملکرد آن چنان بارزی از خود نشان نداده بودند. در واقع فعلا این باور وجود دارد که تعداد زیاد سلول های گلیال باعث شده ماجرای استفاده از 10 درصد قدرت مغز بین اصحاب حوزه علمی پخش شود.

چند علت برای رد این فرضیه مشهور

با این که طرفداران بسیار زیادی همچنان در سطح بین الملل مصرانه از این فرضیه 10 درصدی دفاع می نمایند، باید چند علت برای این ماجرا ارائه کرد تا از بیخ و بن به اشتباه بودن این فرض بتوان به خوبی پی برد. دلایل پیشِ رو در حال حاضر به وسیله طرفداران این فرضیه اشتباه با توجه به فناوری و دانش کنونی قابل دفاع نیست.

پاتولوژی

دانشمندان با چند علت و برهان منطقی این فرض که انسان فقط از 10 درصد مغز استفاده می نماید را با قدرت رد می نمایند. اول از همه این که اگر فرض کنیم ما تنها از 10 درصد مغزمان برای کارهای روزمره استفاده می کنیم، بنابراین آسیب به سایر منطقه ها مغز نباید اختلالی را در عملکردمان ایجاد کند. با این حال، آزمایش هایی اجرا شده که حتی کوچکترین آسیب به مغز می تواند موجب اختلال یا از دست رفتن یک توانایی در فرد شود. یک لحظه غفلت و آسیب جزئی به مغز، آسیب های جبران ناپذیری در پی خواهد داشت.

فناوری تصویربرداری

پژوهشگران یک قدم پای خود را فراتر برده و به این نتیجه رسیده اند که اصلا مهم نیست یک انسان تا چه میزان فعالیت دارد. یک فرد، خواه یک کارگر و خواه یک زن خانه دار، از تمامی منطقه ها مغزش استفاده نموده و تمامی بخش های مغز به نوعی فعال هستند. ماجرا اینجاست هر فردی معمولا بسته به نوع زندگی و روتینی که به صورت روزمره دارد، بخش های خاصی از مغزش در طول شبانه روز فعال تر است. فعلا بر اساس تحقیقات مختلف ثابت شده، هیچ نقطه ای از مغز به صورت کامل خاموش و ناکارآمد نیست. دانشمندان با استفاده از فناوری های تصویربرداری مثل PET و fMRI توانسته اند فعالیت یک مغز سالم و طبیعی را به طور کامل رصد نمایند. نکته مجذوب کننده ماجرا اینجاست حتی در طول استراحت و خواب عمیق، تمامی بخش های مغز انسان سطحی از فعالیت را از خود نشان می دهد. تنها در حالتی مغز انسان به اصطلاح خاموش باقی می ماند که آسیبی جدی به منطقه مذکور وارد شود.

فیزیولوژی

می توان از لحاظ فیزیولوژی هم اثبات کرد که مغز انسان به صورت تمام و کمال فعال است. با این که مغز تنها دو درصد از وزن کل بدن را به خود اختصاص می دهد، نزدیک به بیست درصد از انرژی بدن به مغز تعلق می گیرد. اگر فرض کنیم تنها ده درصد از ظرفیت مغز به کار می آید، بنابراین احتیاجی نیست تا اکسیژن و مواد مغذی زیادی به مغز انتقال یابد. بنابراین، در حین تکامل بشریت، مغز انسان باید رفته رفته کوچک تر می شد؛ چراکه بر اساس نظریه انتخاب طبیعی، تکامل بشر و موجودات به سمت تبدیل به یک موجود قوی تر می بایست انجام شود. در نهایت به خوبی معین شد که تکامل موجب شد تا علاوه بر افزایش چین و شکنج های بافت مغز، حجم و ابعاد مغز انسان هم به واسطه تکامل افزایش قابل توجهی پیدا کند.

آناتومی

علما و دانشمندان در گذشته تصور می نموده اند که هر بخش از مغز مسبب انجام یک کار خاص است. این باور تا حدودی درست است و هر لوب از مغز، مسئول انجام یک کار خاص است. با این حال، چیزی که بعدها به وسیله دانشمندان به ثبت رسید در این مسئله است که منطقه ها مختلف مغز با یکدیگر در تعامل هستند. برای مثال لوب پس سری یا اکسی پیتال مسبب پردازش اطلاعات مربوط به بینایی است اما در تعامل با سایر لوب ها این قدرت را دارد تا اطلاعات خروجی کاملی را به عضلات منتقل سازد.

با پیشرفت دانش آناتومی و علم تشریح معین شد که لوب های مغز چه تعامل هایی با یکدیگر به وسیله مسیرهای عصبی دارند. بعلاوه محققین برای آنالیز ریز ساختارهای مغز، با استفاده از تکنیک Single-unit recording، الکترودهای کوچکی در بخش های مختلف مغزی قرار می دهند تا تنها فعالیت یک سلول رصد شود. اگر فرض کنیم تنها 10 درصد از سلول ها فعال و مابقی غیر فعال هستند، این تکنیک نمی توانست فعالیت بخش اعظم سلول های مغز را آنالیز کند. ذکر این نکته هم الزامی است که اگر قرار باشد 90 درصد سلول های مغز غیرفعال باشند، بدن انسان برای جلوگیری از رفتار تهاجمی سیستم ایمنی مجبور است تا به وسیله تخریب سلول های غیرفعال، انرژی و مواد مغذی را به سایر سلول های فعال تقدیم کند.

چگونه از حدبیشتر ظرفیت مغز استفاده کنیم؟

حالا که با علت و منطق تقریبا به این عقیده رسیده اید که ماجرای 10 درصد استفاده از مغز تنها یک حرف واهی و بر اساس اطلاعات کم در زمان گذشته بوده، به احتمال بسیار زیاد سوالی تازه در فکر تان ایجاد شده است: باید برای بهبود کارایی مغز چه اقداماتی را انجام دهیم؟ آیا دستور العمل خاصی از لحاظ علمی تهیه شده که از آن بی خبر هستیم؟ می توان برای پاسخ به این دسته از سوالات مشابه، توصیه هایی را در پنج دسته ارائه داد که اصلا و ابدا تن دادن به آنها کار طاقت فرسا و سختی نیست.

خوب بخوابید

انسان به طور معمول به هفت الی هشت ساعت خواب در طول یک شبانه روز احتیاج دارد. فارغ از مسائل دیگر، اگر فکر و مغز مدام در حال کار باشد، کارایی فرد به تدریج کم می شود. بنابراین، خواب کافی و مناسب می تواند قدرت حافظه را افزایش داده و بعلاوه از خستگی و فرتوت شدن فکر به شدت جلوگیری کند. به نظر می رسد هر میزان خواب عمیق تر باشد، مغز با قدرت بیشتری بعد از بیداری به کار خود ادامه می دهد. حداقل این دیدگاهی است که دانشمندان با آنالیز جنبه حفاظتی خواب در زمینه عصب شناختی ابراز نموده اند.

مواد مغذی بخورید

محققین به این نتیجه رسیده اند که استفاده از آنتی اکسیدان ها مثل ویتامین E و بتا کاروتن می تواند نه تنها بافت مغز، بلکه سایر بافت های بدن را از خطر بیماری های مزمن نجات دهد. با جست وجو در موتور جست وجوهایی مثل گوگل می توانید به فهرست مواد خوراکی آنتی اکسیدانی دسترسی پیدا کند. ضمن این که میوه های رنگی و سبزیجات مثل اسفناج، سیب زمینی و بلو بری معدن ماده های آنتی اکسیدانی هستند.

این توصیه را احتمالا در هر مقاله ی دیگری مطالعه نموده اید، اما به شدت اهمیت دارد که در مصرف روغن و غذاهای پرچرب احتیاط کنید. اسید چرب اومگا 3 در ماهی ها به وفور یافت می شود و به شدت برای سلامتی مغز سودمند است. مصرف اومگا 3 حداقل دو مرتبه در طول هفته می تواند به سلامت مغز و افزایش کارایی این عضو یاری به سزایی کند.

آب بنوشید

مصرف آب باید حد و میزان مطلوبی داشته باشد. اگر مصرف آب به صورت مستمر به شدت کم باشد، به کلیه ها فشار آمده و از طرفی دیگر غلظت خون افزایش خواهد یافت. به تبع، اختلالات دیگری شکل می گیرد که برای سلامتی بدن مضر خواهد بود. افزایش آب بدن به صورت بی رویه هم مسائل گوارشی دیگری را به فرد القا می نماید. انسان به طور عادی باید در طول شبانه روز هفت الی هشت لیوان آب بنوشد. یکی از مزیت های مصرف کافیِ آب، محافظت بدن در برابر سردرد و سرگیجه است. از طرفی، در مطالعه ای معین شده اگر تنها دو درصد بدن دهیدراته (کاهش آب) شود، اختلالاتی در حیطه ادراکی ممکن است رخ دهد.

این نکته را هم باید مد نظر داشت که مصرف کافئین تنها در میزان کم و به صورت موقت برای افزایش کارایی مغز ارزشمند است. اگر کافئین به صورت مستمر و در میزان بسیار زیاد مورد مصرف قرار گیرد، عملکرد مغز انسان دچار اختلالات بسیار زیادی می شود. بنابراین آب برترین، در دسترس ترین و صد البته مقرون به صرفه ترین نوشیدنی است که انسان می تواند برای بهبود شرایط فکری اش به خوبی از آن بهره ببرد.

فشار خون تان را تنظیم کنید

افرادی که از فشار خون بالا رنج می برند، بر طبق مطالعه ای معین شده که معمولا در مواجهه با چالش های فکری و ادراکی با مسائل عدیده ای روبه رو می شوند. فشار خون بالا باعث می شود تا سد خونی-مغزی واقع در بافت مغز به وسیله مکانیسم هایی که با التهاب، استرس اکسیداتیو و سایر مولکول های درون خون دچار اختلال و پارگی شود. این اتفاق موجب می شود تا سلول های عصبی داخل بافت مغز در برابر مولکول های سمی آسیب پذیر باشند و همین موضوع باعث از بین رفتن کارایی عصبی مغز، کاهش قدرت ادراکی و صد البته کاهش قدرت ترمیم بافت مغز شود. هر میزان سن انسان بیشتر شود، خطر افزایش فشار خون و در پی آن خطر بروز سکته قلبی هم افزایش قابل توجهی می یابد.

در سناریوی کاملا برعکس، اگر فشار خون به صورت مستمر از حد طبیعی کمتر باشد، خون به درستی به مغز نمی رسد. شدت جریان خونِ کم مساوی است با انتقال کم اکسیژن و مواد مغذی به مغز. قطع به یقین همان طور که افزایش فشار خون نمی تواند برای کارایی مغز سودمند واقع شود، افت فشار خون به صورت دائمی هم معضلات منحصر به خودش را در پی خواهد داشت.

ورزش کنید

از قدیم گفته اند که عقل سالم، در بدن سالم. بنابراین اقدام برای ورزش، نه تنها برای بهبود شرایط جسمانی شما خوب است، بلکه قدرت مغز را هم قطع به یقین افزایش خواهد داد. فعالیت فیزیکی در واقع موجب تغییراتی در ساختار و عملکرد مغز می شود؛ چراکه ورزش های هوازی می تواند جریان خون را به اندام ها مثل مغز افزایش داده و نقل و انتقال انرژی را هم بیشتر کند. بدیهی است که هر میزان گلوکز بیشتری به مغز برسد، سلول های مغزی هم با انرژی بیشتری به فعالیت می پردازند. اصلا یکی از دلایلی که توصیه می شود صبحانه هیچ وقت ترک نشود و بهتر است در هنگام صبحانه، میزانی کربوهیدرات و مواد قندی در سبد غذایی باشد، به همین موضوع برمی شود که مغز به انرژی بسیار زیادی برای آغاز کارهای روزمره احتیاج دارد.

البته گفتنی است که ورزش هم باید بر طبق یک سری استانداردها انجام شود. برای مثال فشار آوردن بسیار زیاد و غیر منطقی به بدن، انجام فعالیت های بسیار سنگین و طاقت فرسا اصلا و ابدا برای سلامتی جسمانی و فکری مفید نیست. چه بسا با انجام ورزش های سنگین به صورت روزمره، به بدن آسیب وارد شود. ضمنِ این که دستگاه عضلاتی و اسکلتی بدن به واسطه ورزش سنگین درگیر اختلال و مسائلی می شود، عروق بدن هم به طور غیر طبیعی شکل می گیرند. ورزش های بی رویه و سنگین موجب اتساع و گشادشدگی عروق می شود. به همین ترتیب، خطر بیرون زدگی عروق یا آنوریسم در کاسه سر افزایش می یابد. بنابراین، برای انجام ورزش حتما باید با آگاهی کامل، به فعالیت های مختلف تن داد. قطع به یقین، تصمیم به انجام ورزش های بی رویه و به شدت سنگین، تبعات جبران ناپذیری بر بدن و صد البته مغز در پی خواهد داشت.

به مغزتان هم ورزش دهید!

اگر گوشی هوشمند خوبی داشته باشید، احتمالا با برنامه هایی که ادعا می نمایند به فکر تان قرار است تمرین بدهند روبه رو شده اید. چنین نرم افزار و بازی های ویدیویی شاید اساس و بنیاد کاملا علمی و آکادمیک نداشته باشند، اما در هر صورت فکر تان را قلقلک می دهند تا اندکی ورزش کند. جالب است بدانید تمریناتی از این قبیل موجب کاهش خطر زوال عقلی (دمانس) می شود.

در حقیقت هر نوع تمرین فکری می تواند موثر باشد. حل کردن پازل، مطالعه، یادگیری زبان های تازه و حتی حل کردن جدول می تواند به بهبود قدرت مغز بینجامد. قطع به یقین، هر میزان از مغز بیشتر کار گرفته شود، قدرت و ظرفیت مغز هم به مراتب بیشتر از سایرین می شود. اگر در کنار وب گردی و بازی با موبایل، از نرم افزارهای تقویت فکر به صورت روزمره بهره ببرید، به تدریج تمرکز و سایر توانایی های ادراکی تان بهبود می یابد. بنابراین به جای پذیرفتن یک باور اشتباه، بهتر است کوشش کنیم تا از میزان بیشتری از ظرفیت سلول های درون مغزمان به نحو احسن استفاده کنیم.