ابراهیمی دینانی: فردوسی یک سهروردی شاعر است، نصر: فلسفه سهروردی زنده است - وبلاگ دانشگاه

به گزارش وبلاگ دانشگاه وبینار شاهنامه و حکمت فهلوی در روزهای یکشنبه و دوشنبه، 7 و 8 آذر به همت مؤسسه حکمت و فلسفه ایران برگزار می گردد. سیدحسین نصر، استاد دانشگاه جورج واشنگتن در افتتاحیه این نشست که امروز برگزار گردید، با اشاره به اینکه اشراق شناخت فلسفه ای که مبتنی بر منورشدن نیروی داننده یا فکر انسان است که از اسلام هم آغاز نمی گردد گفت: این فلسفه بلکه از قدیم بوده و فلاسفه اسلامی و فلاسفه یونانی بر این عقیده بودند که قبل از ظهور حکمت مشائی با ارسطو و ... حکمت اصلی که تداوم داشته، اشراقی بوده است. بعلاوه عقیده بر این بود که این حکمت از قدیم رابطه خاصی با ایران داشته است؛ چنانکه افلوطین خودش را وارد ارتش روم کرد تا در جنگ با ایرانی ها به شرق برود و بتواند از آن حکمت بهره ببرد.

او با تاکید بر اینکه اشراق به آن معنا قدمت زیادی دارد و در تاریخ اسلام هم شیخ اشراق ظهور نموده و کتاب هایی نوشته شده است اضافه کرد: اما در قرن ششم با ظهور این شخصیت بی نظیر یعنی سهروردی مکتب خاصی به نام اشراق به وجود آمد که در حقیقت فلسفه اصلی یا اصول اصلی آن در کتاب معروف حکمه الاشراق سهروردی ملحوظ است، اما در آثار دیگر او مانند پرتونامه نیز دیده می گردد دو شرح بزرگ شهرزوری و قطب الدین شیرازی نیز برای نسل های بعد به منزله مکملی برای این کتاب بوده و یک نسل پس از سهروردی نوشته شده و حکمت اشراق به عنوان یک حکمت پایدار و پویا در فلسفه اسلامی به جای مانده است.

نصر گفت: در قرون بعدی هم آثار مهمی در این زمینه نگاشته شده که از جمله حاشیه ملاصدراست که هرچند نام حاشیه دارد، اما شرح مهم حکمت اشراقی است و آثار دیگری در دوره قاجاریه وجود داشته و سنت و فلسفه مستمری در ایران و بلاد نزدیک به ایران، که تحت تأثیر فلسفه اسلامی بودند، مانند شبه قاره هند و ترکیه دوران عثمانی دیده می گردد.

او در خاتمه گفت: امیدوارم این کنفرانس فرصتی برای به یادآوردن این تفکر بسیار اساسی باشد که نه تنها یکی از ارکان اساسی تاریخ علوم عقلی تمدن اسلامی ایران است، بلکه فلسفه زنده ای است و می تواند سهم بسیار مهمی در بیان حقایق ازلی و جاودان فلسفی و کاربرد آن در دنیای ما داشته باشد.

غلامحسین ابراهیمی دینانی نیز در ادامه این مراسم با بیان اینکه فردوسی یکی از بزرگ ترین حماسه سرایان کل دنیا در تاریخ است عنوان نمود: فقط کافی است کسی شاهنامه را از ابتدا تا سرانجام بخواند تا بفهمد حماسه او چقدر بلند و در عین حال توحیدی و دینی است؛ یعنی او یک مسلمانی است که به فرهنگ ایران و تمدن گذشته آن باور داشته و آن تمدن را زنده نموده است. شاید اگر شاهنامه نبود، ما اکنون از خیلی چیزها خبر نداشتیم.

او با اشاره به حکمت خسروانی اضافه کرد: این اصطلاح برای شیخ اشراق است و شیخ اشراق نیز فیلسوفی بوده که خیلی خسروانی بوده و فردوسی با زبان شعر سخن گفته و سهروردی با زبان فلسفی. فردوسی، یک سهروردی شاعر است و سهروردی، یک فردوسی حکیم و فیلسوف است. حکمت خسروانی برای نخستین بار در آثار شیخ شهاب الدین سهروردی مطرح شده است که خیلی ایرانی بوده و حکمت خودش را هم حکمت خسروانی خوانده است. کسانی که دشمن ایران و فرهنگ ایران بودند و اکنون هم هستند، همواره سعی کردند فرهنگ ایرانی را از بین ببرند یا نادیده بگیرند؛ اما فردوسی این فرهنگ را بیان نموده و پهلوانی های مردم ایران را نشان داده است.

ابراهیمی دینانی با بیان اینکه فردوسی یک مسلمان و ایرانی تمام عیار است، یادآور شد: او توانسته بین مسلمان بودن و ایرانی بودن جمع کند که هنر بزرگی است و این خدمت بزرگی بوده که به فرهنگ ما نموده است.

این استاد فلسفه گفت: شما اگر تمام حماسه هایی که در طول تاریخ گفته شده را بخوانید و مطالعه کنید و با حماسه سرایی فردوسی مقایسه کنید، می بینید که فردوسی از همه بهتر به زبان حماسه سخن گفته و فرهنگ ایران را زنده نموده است. حافظ شیرازی نیز به زبان غزل از ایران سخن گفته است؛ اما حافظ هم خوب فهمیده نشده و من کتابی به نام حافظ معنوی دارم که ای کاش مخاطبان این کتاب را بخوانند. حافظ نیز یک نوع حماسه است اما او در قالب غزل حرف های حماسی خود را می زند و فردوسی در قالب شعر حماسی، حماسه سرایی می نماید و سخن می گوید.

او با تاکید بر اینکه متأسفانه کتاب شاهنامه در طول تاریخ کم خوانده شده و فرهنگ ایران نیز دشمن داشته و به یک عللی مانع ایجاد می کردند که این کتاب خوانده گردد شرح داد: این کتاب به وسیله همه ایرانی ها خوانده نمی شده و مثلاً میان مردم لرستان بیشتر شاهنامه خوانی مطرح بوده تا در شهرهای دیگر ایران. دلیلش این بوده که طوری رفتار می کردند که شاهنامه مطرح نباشد و ای کاش شاهنامه از نو خوانده گردد و فرهنگ بزرگ و تمدن قوی و غنی ایران در طول تاریخ معین گردد.

ابراهیمی دینانی در خاتمه به نقل قولی از هگل درباره ایران باستان اشاره نمود و گفت: هگل، فیلسوف آلمانی می گوید؛ برای اولین بار نور معنویت در ایران باستان مطرح شد. این را یک فیلسوف بزرگ آلمانی می گوید و کم وبیش یک آشنایی داشته است. هم هگل با فرهنگ ایرانی آشنایی داشته و هم نیچه؛ مثلاً نیچه وقتی که از اَبَرمرد صحبت می نماید، به نظر من شدیداً تحت تأثیر شاهنامه و فرهنگ ایران بوده است. مرد برتر همان است که فردوسی در شاهنامه بیان می نماید. معمولاً بعضی از اشخاص که نام نمی برم، خیلی دلشان نمی خواسته فرهنگ ایرانی مطرح باشد و ایران را مجوس و کافر و ثنوی می خواندند اما اینها صحیح نیست بلکه ایرانیان در طول تاریخ موحد بودند. زرتشت هم که از یزدان و اهریمن صحبت می نماید؛ یعنی از خدا و شیطان سخن می گوید. بنابراین موانع زیرکانه ای ایجاد می کردند که شاهنامه کمتر خوانده گردد.